Tết Trùng Dương vừa qua chưa được mấy ngày, nhà chất nhi của lão bán cá ở thôn Tôn ven sông đã cho người tìm bà mối tới cửa.

Thôn Tôn ven sông nằm ở phía tây bắc thôn Hạ gia, bởi vì nằm sát sông, lại đa số đều mang họ Tôn, nên được gọi là thôn Tôn ven sông. Lão bán cá tên Tôn A Hưng, em trai ông ta là Tôn A Vượng, có ba người con trai, hai người đã thành thân, bà mối nhắm đến là con út – Tôn Lai Thịnh.

Tôn Lai Thịnh là thợ ngói, theo sư phụ đi khắp nơi xây nhà, sửa phòng cho người ta. Mỗi ngày kiếm được hai trăm văn, gấp đôi so với thợ thủ công thông thường. Thợ ngói lại được người ta trọng thị, chủ nhà thường bao cả cơm trưa và điểm tâm.

Bà mối nói Tôn Lai Thịnh thật thà chất phác, chỉ biết vùi đầu làm việc, cũng có không ít nhà có cô nương hoặc ca nhi tới dò hỏi. Tôn A Hưng cũng tìm hiểu nhiều nơi, biết cha mẹ Hạ Hưng Viễn tính tình trung hậu, Hạ Thanh Đào lại là người đảm đang, nên mới bảo chất nhi mình thử tìm hiểu, ý tứ là: chất nhi nhà ông điều kiện cũng không tệ, cũng muốn chọn lựa kỹ.

Nương và cha của Hạ Thanh Đào nghe xong cũng thấy điều kiện nhà họ Tôn quả thật không tồi. Dù sao có thể cho con học nghề xây nhà thì cũng chứng tỏ trong nhà không đến nỗi. Huống chi bản thân Tôn Lai Thịnh nghe cũng là người thành thật, lão phu lang bán cá lại rất nhiệt tình, mỗi lần đi mua cá đều cho thêm chút ít, nghĩ đến cả nhà chắc cũng không tệ, liền đồng ý gặp mặt thử.

Lại thêm một người chị họ của Thanh Đào cũng đã gả về thôn Tôn ven sông, nên nương y bảo a tẩu tìm cớ sang nhà chị họ, dò la xem nhà họ Tôn có đúng như lời bà mối nói không.

Bản thân Hạ Thanh Đào lúc đầu cũng thấy Tôn Lai Thịnh không tệ, là người có thể an ổn sống cả đời. Ai ngờ a tẩu đi một vòng trở về lại nói:

“Ui chao, nương à, con coi cái nhà này không phải mối thông gia tốt lành gì đâu.”

“Sao lại nói vậy?” Nương cậu đang nhóm bếp nấu cơm, nghe thế liền quay nửa người lại, nhìn sang Hạnh Hoa, “Tôn A Vượng với vợ không dễ ở chung à?”

“Cũng không hẳn...” Hạnh Hoa nhìn Hạ Thanh Đào đang ở bên cạnh nồi kia xào rau củ với hẹ, rồi nói: “Chị Hồng bảo, Tôn A Vượng với Tôn Lai Thịnh đều là người hiền lành thật thà, có điều mẹ của Tôn Lai Thịnh – tức là vợ ông Tôn A Vượng – thì lại là người đàn bà chanh chua, cứng đầu. Thêm hai cô con dâu trong nhà cũng không dễ ở chung, hai chị em dâu thường xuyên cãi cọ, bà mẹ chồng lại hay la mắng, mỉa mai nhau từng câu từng chữ. Nếu không nhờ có bà cụ trong nhà đè nén, chắc nhà này đã phân ra từ lâu. Nếu Đào Tử mà gả vào, chẳng phải sẽ bị mẹ chồng và hai chị dâu bắt nạt chết sao?”

Nương Thanh Đào nghe xong thì im lặng một lát, khẽ giọng bảo:

“Nói vậy cũng không sai… Nhưng nếu họ thật sự phân gia, vợ chồng trẻ đóng cửa sống riêng thì lại là chuyện khác. Thanh Đào nhi, con thấy sao?”

Thanh Đào đổ nước vào nồi, đậy nắp lại để nấu củ cải, rồi chậm rãi đáp:

“Nhưng lỡ như chưa thể phân gia ngay thì sao? Dù có phân, vẫn còn bà mẹ chồng quản thúc, rồi hai bà chị dâu kia vẫn cứ như thế…”

Cho dù đã phân gia, ngày lễ ngày tết vẫn phải qua lại, hai chị dâu kia không dễ đối phó, mẹ chồng chia việc nấu nướng chắc chắn cũng sẽ bị nói là không công bằng, lúc đó lại chẳng tránh được chuyện thị phi.

Hạnh Hoa cũng phụ họa: “Đúng đó, có hai chị dâu như thế, dù ở riêng, sau này cũng sợ không sống yên ổn nổi, con thấy thôi vậy.”

“Cũng đúng là như thế… Nhưng đã đồng ý gặp mặt rồi, với lại bên lão bán cá đó lại hay qua lại, cũng không tiện nói lui ngay, tính tình cha con thì chắc chắn sẽ không đồng ý cứ thế bỏ qua.” Nương do dự nói.

Hạ Thanh Đào nghe vậy cười bảo: “Vậy thì dễ mà, con đã chướng mắt tú tài rồi, chướng mắt thợ xây cũng là chuyện thường thôi.”

Nương y thở dài: “Thì cứ gặp người trước đã.”

Hai ngày sau, lão bán cá và phu lang cùng bà mối dắt Tôn Lai Thịnh tới gặp mặt, lần này vì là tiểu thẩm làm người giới thiệu nên gặp tại nhà tiểu thẩm.

Hạ Thanh Đào mượn cớ đem trái cây ra rồi len lén nhìn một cái. Nói không thất vọng là nói dối, Tôn Lai Thịnh không cao, đen đen, cứng nhắc, ngồi đó chẳng nói lấy một lời, cũng chẳng biết bắt chuyện, so với Lý tú tài còn khô khan hơn.

Vì thế, lần gặp mặt này coi như thất bại hoàn toàn.

Vậy mà hôm sau bà mối lại đến nói: Tôn Lai Thịnh rất ưng Thanh Đào, nhà họ Tôn cũng thích, nguyện ý đưa 15 lượng bạc làm lễ hỏi — bình thường con gái mới có 15 lượng, ca nhi chỉ khoảng 10 lượng. Nay họ chịu đưa tới 15 lượng, đúng là có thành ý thật.

Nhưng nhà Hạ gia thì thấy, vợ ông Tôn A Vượng và hai nàng dâu quá khó sống chung, Hạ Thanh Đào lại không thích Tôn Lai Thịnh, hôn sự này đương nhiên là không thành.

Thế là chuyện Hạ Thanh Đào chê Tôn gia truyền khắp thôn Hạ gia, mấy bà thím lại xì xào sau lưng, rằng y quá kén chọn, cái này cũng chướng mắt, cái kia cũng không ưa, thật tưởng mình có thể gả cho công tử nhà quan như Hạ Miên hay sao? Chờ đó đi, đến lúc thành lão ca nhi không ai rước, xem coi rốt cuộc có rơi vào tay lão quang côn nào không cho biết!

Tin đồn lan truyền rất nhanh, chẳng mấy chốc đã đến tai cha của Hạ Thanh Đào — Hạ Hưng Viễn. Hôm ấy, khi ông đang tháo nước ngoài ruộng, vô tình nghe thấy vợ chồng Thủy Căn ở thửa ruộng bên cạnh đang trò chuyện trên bờ ruộng:

“Chẳng phải Hạ Thanh Đào kia tự cao tự đại sao? Nghe nói Tôn gia đưa hẳn mười lăm lượng bạc, vậy mà cậu ta còn chê. Cha mẹ cậu ta cũng chiều con quá mức, cứ như con mình là bảo bối gì ghê gớm lắm vậy. Về sau gả không được thì đừng có hối hận...”

Hạ Hưng Viễn vốn đã bực mình vì chuyện tranh nước ngoài đồng, nghe đến đó thì cơn tức bốc hẳn lên đầu, lập tức vác cuốc bước nhanh tới trước mặt hai người, lớn tiếng mắng:

“Ta nói này, ở đâu chui ra hai con chó cứ sủa mãi không dứt thế hả? Mấy người đúng là đồ không cha dạy mẹ dỗ! Nhà người khác gả con trai hay không liên quan gì đến nhà các người? Chẳng qua là nhà các người có ca nhi gả không nổi, đỏ mắt đúng không? Còn dám ở đây lắm lời, ta lấy cuốc đập chết cho xem!”

Thủy Căn bị mắng cho cứng họng, nhưng vẫn không cam lòng, lầm bầm nói: “Ta nói sai à? Ta còn là ông nội người ta rồi, còn nhà mấy người cứ chiều con mãi, tổ tiên không tích đức nên đến giờ chưa có cháu nội, ca nhi cũng chẳng gả được…”

“Ông nội ngươi ch·ết trước đi! Tổ tiên ngươi tích đức lắm nên mới khiến chú mày không lấy được vợ mà đã ch·ết rồi đấy! Mày là cái thá gì mà lên mặt dạy đời!” Hạ Hưng Viễn tức đến đỏ bừng cả mặt, cổ nổi gân xanh, đúng lúc Hạ Thanh Khê cũng vác cuốc đến, thấy thế liền xắn tay áo:

“Lão bất tử, hai người các ngươi dám bắt nạt cha ta? Ta chém chết các ngươi ——!”

Hai vợ chồng nhà kia sợ mất mật, còn chưa kịp để Hạ Thanh Khê tới gần đã quay đầu bỏ chạy thục mạng.

Hai cha con trở về nhà, lúc ăn cơm chiều kể lại chuyện này, Hạ Thanh Đào cười đến chảy cả nước mắt:

“Không ngờ cha và ca cũng biết chửi người ra trò như vậy.”

“Ai bảo hắn sủa mãi không dứt?” Hạ Hưng Viễn chậm rãi uống một ngụm rượu, vẫn còn hậm hực, “Mỗi lần tưới ruộng, ruộng nhà mình còn chưa đầy nước, hắn đã vội lấp mương, làm nước chảy hết về ruộng nhà hắn. Mấu chốt là ruộng nhà hắn đầy rồi mà cũng không chịu đào lại mương cho nước chảy ngược. Đồ thiếu đạo đức! Còn ở đó mà nói bậy, không đập cho một trận thì lại cứ tưởng ai cũng dễ bắt nạt!”

Hạ Thanh Khê cũng phụ hoạ: “Lần sau mà còn dám nói bậy nữa, con sẽ gọi thêm Minh Vân thúc bọn họ đến, cho hai người đó một trận nên thân, xem có còn dám hung hăng không!”

Nhà bọn họ con cháu đông đúc, nam đinh nhiều, đánh nhau cũng chẳng sợ ai.

Nương của Hạ Thanh Đào lại dặn dò: “Dạy dỗ một chút thì được, nhưng cũng đừng để xảy ra án mạng gì.”

“Không sao đâu, nương yên tâm,” Hạ Thanh Khê nói, “Bọn con biết chừng mực. Có vài người đúng là không đánh thì không sợ, cứ lắm mồm sau lưng, đánh một trận là biết liền!”

Nói thì nói vậy, nhưng trong lòng Hạ Thanh Đào hiểu rõ, sau khi từ chối cả nhà tú tài lẫn Tôn gia, chỉ sợ danh “mắt cao hơn đầu” của y sẽ lan truyền khắp nơi, về sau khó mà còn ai đến mai mối nữa.

Y cũng không biết mọi chuyện sao lại thành thế này, nhất thời cũng chẳng dám chắc quyết định trước kia của mình là đúng hay sai.

Cũng may vụ thu sắp tới, ở phía nam mỗi năm trồng ba mùa: lúa sớm, lúa mùa và lúa mạch đông. Tháng Mười là thu lúa mùa và bắt đầu gieo lúa mạch. Cả thôn đều bận rộn, đề tài chuyển sang chuyện thu hoạch và nộp thuế.

Hạ Thanh Đào cũng bận bịu không kém: giặt quần áo, nấu cơm, nấu nước, cắt cỏ. Nhà y có hai mươi mẫu ruộng, cha nương , đại ca và tẩu tử bốn người đi thu hoạch, bà nội còn thay phiên hỗ trợ hai nhà, nên từ nhỏ đến lớn y không phải xuống ruộng, vụ thu đến cũng chỉ ở nhà lo việc bếp núc.

Sáng sớm, cha nương và ca ca và tẩu tử đã dậy khi trời còn mờ, bữa sáng chỉ là cơm nguội từ hôm trước, ăn qua loa rồi ra đồng. Hạ Thanh Đào giặt đồ xong liền nấu nước, chuẩn bị điểm tâm đem ra ruộng lúc khoảng giờ Thìn.

Điểm tâm thường là bánh mạch hồ chiên hoặc cơm nguội. Bánh mạch hồ làm từ bột mì, trứng gà, nước và chút dầu, nướng sơ trên chảo là xong. Nhà chỉ có mình cậu lo, còn phải cho gà vịt heo ăn, nên nếu không rảnh thì chỉ nấu nước nóng dội vào cơm nguội hôm trước, thêm chút củ cải là xong. Nếu ngay cả cơm cũng hết, thì đem chút tương dưa ra cũng đủ no bụng.

Đưa cơm xong lại về nhà lo nấu cơm trưa. Thu hoạch ruộng vất vả, cơm trưa không thể sơ sài. Y lấy tóp mỡ còn dư hôm trước xào cải thảo, thêm chén đậu phụ kho hôm qua, cá chạch đại ca câu được mùa hè đem kho, lại chưng ba quả trứng gà — đập thẳng vào chén rồi đem chưng, ăn thì rưới thêm chút xì dầu và dầu mè, vừa thơm vừa no bụng. Cuối cùng là một chén tương dưa mằn mặn, thanh đạm.

Còn có một nồi cơm hạt dẻ to — nấu gạo với hạt dẻ thơm mềm, ngon miệng. Nhà quê thường khi thiếu gạo, sẽ nấu cơm trộn khoai, hạt dẻ, đậu. Ngoại trừ đậu nành khó ăn, mấy loại còn lại đều có hương vị riêng. Dĩ nhiên, nếu nhà đủ gạo trắng, thì ai mà chẳng thích ăn cơm trắng sạch sẽ?

Buổi trưa, trời nắng gắt, tuy cuối thu nhưng vẫn nóng. Cha nương và đại ca đại tẩu đã về, ai nấy bụng đói cồn cào, rửa tay xong liền cùng ngồi xuống ăn cơm.

“Đói muốn chết rồi!” Hạ Thanh Khê vớ lấy đũa ăn lấy ăn để, “Lúc về gặp vợ thằng A Cẩu mang cơm cho hắn, hắn ăn mà khen lấy khen để, mà chỉ có chén dưa muối với nước tương đậu phụ khô thôi… Hắc hắc, cuối cùng vẫn là Đào Tử nhà mình nấu ăn ngon nhất!”

“Ai chẳng làm được?” Hạ Thanh Đào được khen thì sướng, nhưng ngoài miệng lại giả bộ khiêm tốn, “Cũng dễ làm thôi mà.”

“Thấy chưa, mới khen vài câu đã đắc ý rồi.” Nương cậu cười trêu.

“Đào Tử nấu ăn giỏi thật, món đậu phụ kho này ta ăn lần đầu ở nhà mình đấy.” Hạnh Hoa cũng phụ hoạ, “May mà ta học được rồi, chứ sau này Đào Tử gả ra ngoài, bọn ta chẳng được ăn nữa.”

“Ai, nói đi cũng phải nói lại, không biết tiện nghi cái thằng nhóc nào đây!” Hạ Thanh Khê tỏ vẻ bất bình, “Đến hôm đón dâu, xem ta không chuốc rượu cho hắn say khướt!”

“Nói bậy gì đó? Bát tự còn chưa có lấy một nét, đã đòi bắt nạt người ta rồi!” Nương duỗi tay gõ lên đầu hắn một cái, “Lo mà ăn đi!”

Hạ Thanh Đào ngồi bên cười đến không dừng được.